Sistem enjin kenderaan dilengkapi dengan dua jenis pemasaan, iaitu timing chain (rantai pemasaan) atau timing belt (tali sawat pemasaan). Di Malaysia, kereta keluaran Toyota, Nissan, dan Perodua kebanyakannya menggunakan timing chain, manakala kereta keluaran Proton, Honda, serta model-model kereta dari Korea seperti Hyundai biasanya menggunakan timing belt. Kedua-dua komponen ini memainkan peranan penting dalam enjin, terletak di bahagian enjin untuk menggerakkan komponen-komponen lain seperti camshaft dan crankshaft.
Secara umum, camshaft dalam sistem enjin kenderaan berfungsi untuk mengawal pembukaan dan penutupan injap yang mengeluarkan asap serta membenarkan udara masuk, mengikut putaran crankshaft. Pengoperasian tali sawat kereta dan camshaft adalah serupa dengan rantai dan sprocket pada motosikal. Oleh itu, adalah penting untuk memastikan komponen ini sentiasa berada dalam keadaan baik bagi mengelakkan risiko kerosakan lain yang boleh menyebabkan kos pembaikan atau penggantian yang lebih tinggi.
Peranan Timing Chain dan Timing Belt dalam Enjin Kereta
Secara asasnya, kedua-dua timing chain dan timing belt mempunyai fungsi yang serupa dalam sistem pengoperasian enjin kenderaan. Kedua-dua komponen ini digunakan untuk menyelaraskan pergerakan camshaft yang menggerakkan injap enjin, crankshaft (rod yang menggerakkan silinder), piston, dan injap dalam enjin. Perbezaannya terletak pada bahan yang digunakan: timing chain menggunakan rantai besi, sementara timing belt diperbuat daripada getah.
Perbezaan Antara Timing Belt dan Timing Chain
Walaupun kedua-duanya mempunyai fungsi yang sama, ramai pemilik kenderaan berpendapat penggunaan timing chain lebih baik kerana ia tidak memerlukan penggantian yang kerap dalam jangka masa yang panjang. Sebaliknya, ada juga yang berpendapat penggunaan timing belt lebih menjimatkan disebabkan kos penggantian yang lebih rendah. Apa pendapat anda? 5 perbezaan antara timing belt dan timing chain untuk membantu anda menilai tali sawat kereta yang sesuai dengan bajet dan keperluan anda.
1. Jangka Hayat
Jangka hayat timing chain biasanya lebih panjang berbanding timing belt. Ini kerana timing chain tidak perlu diganti selagi ia tidak menunjukkan sebarang tanda kerosakan – bunyi nyaring adalah salah satu petanda timing chain rosak. Selain itu, timing chain boleh bertahan sehingga sekurang-kurangnya 400,000 km atau lebih, bergantung pada cara penggunaan, penjagaan, dan penyelenggaraan oleh pemilik kenderaan.
Timing belt perlu diganti secara berkala, biasanya setiap 90,000 km hingga 100,000 km, untuk memastikan prestasi yang optimum. Walau bagaimanapun, tempoh penggantian ini berbeza mengikut jenis dan model kereta. Sebagai contoh, untuk Proton Wira dan Proton Saga, timing belt perlu diganti setiap 60,000 km, manakala Proton Waja boleh bertahan sehingga 90,000 km sebelum perlu diganti. Bagi Honda CRV, timing belt boleh bertahan sehingga 160,000 km, tertakluk kepada cara penggunaan dan penjagaan.
2. Bunyi Timing Chain, Timing Belt
Operasi timing belt biasanya lebih senyap berbanding timing chain. Ini kerana timing belt dilapisi dengan getah atau polimer yang berfungsi menyerap gegaran dengan lebih baik, menjadikannya pilihan popular di kalangan pengeluar kereta kerana ia lebih senyap dan lebih murah untuk dihasilkan. Walaupun begitu, penambahbaikan dalam rekaan timing chain moden menjadikannya pilihan utama pengeluar kereta.
Rekaan moden timing chain kini lebih tahan lasak, menghasilkan geseran dan gegaran yang lebih rendah, serta lebih senyap berbanding rekaan sebelumnya. Teknologi terkini dalam rekaan ruang enjin turut membantu mengurangkan bunyi dalam kebanyakan model kereta moden yang menggunakan timing chain.
3. Penjagaan dan Prestasi
Secara keseluruhannya, timing belt diperbuat daripada getah dan tidak memerlukan minyak pelincir untuk memastikan prestasi optimum kerana sistem operasinya lebih mudah dan padat. Walau bagaimanapun, timing belt dilengkapi dengan ‘gigi’ yang berfungsi mencengkam gear semasa beroperasi. Sekiranya ‘gigi’ ini rosak atau haus, ia boleh tergelincir dari gear, sekali gus menjejaskan prestasinya. Ketika tergelincir, timing belt boleh menyebabkan enjin kehilangan kuasa dan membuatkan operasi enjin menjadi lebih kasar berbanding keadaan biasa.
Berbeza dengan timing belt, timing chain beroperasi seperti rantai basikal dan memerlukan minyak hitam untuk mengurangkan geseran serta gegaran. Oleh itu, penjagaan minyak hitam adalah sangat penting jika kereta anda menggunakan timing chain. Penukaran minyak hitam secara berkala dan mengikut jadual boleh memanjangkan jangka hayat timing chain. Selain itu, faktor-faktor lain yang boleh mempercepatkan kerosakan atau kehausan timing chain termasuk:
- Kelikatan minyak yang tidak mengikut spesifikasi yang disarankan.
- Penggunaan minyak enjin yang berkualiti rendah.
4. Harga Tukar Timing Belt, Timing Chain
Kos untuk menukar timing belt biasanya lebih rendah berbanding menukar timing chain. Ini kerana bahan getah atau campuran polimer lebih murah berbanding rantai besi. Namun, jika mengambil kira aspek ketahanan, jangka hayat, dan nilai wang, menukar timing chain dilihat lebih berbaloi kerana ia tidak memerlukan penggantian yang kerap, asalkan minyak hitam diselenggara mengikut jadual dan berada pada tahap yang betul.
Harga penggantian tali sawat kereta bergantung pada jenis dan model kenderaan. Selain itu, tahap kekompleksan sistem kereta juga mempengaruhi kos penggantian. Semakin rumit proses penggantian, semakin tinggi caj yang dikenakan. Sebagai contoh, kos untuk menukar timing belt pada kereta SUV lebih mahal berbanding kereta ekonomi. Secara purata, kos penggantian timing belt adalah sekitar RM200 hingga RM400. Sebagai contoh, kos penggantian timing belt pada Proton Persona boleh mencecah sekitar RM310, termasuk kos upah.
5. Penyelenggaraan
Secara asasnya, timing belt dianggap sebagai komponen kenderaan yang perlu diganti secara berkala mengikut penggunaan. Ia mempunyai jangka hayat tertentu dan memerlukan penyelenggaraan secara teratur untuk mengelakkan kerosakan lebih serius. Jika timing belt digunakan melebihi tempoh yang disyorkan oleh pengeluar, ia berisiko untuk putus, mengalami kehausan gigi, atau retakan belakang. Selain itu, timing belt yang putus boleh menyebabkan kerosakan pada bahagian enjin yang lebih besar.
Berbeza dengan timing belt, penggantian atau penyelenggaraan timing chain tidak begitu kerap diperlukan. Penggunaan timing chain lebih menjimatkan kerana ia mempunyai jangka hayat yang lebih panjang. Penyelenggaraan timing chain adalah mudah – anda hanya perlu memastikan minyak hitam ditukar mengikut jadual untuk mengekalkan prestasinya. Mengabaikan penyelenggaraan minyak hitam boleh menyebabkan rantai besi haus dengan cepat dan mengganggu prestasi pemasaan enjin.
Selain itu, penyelenggaraan berkala amat penting untuk mengelakkan kerosakan pada timing belt atau timing chain. Jika timing belt atau timing chain putus, ia boleh menyebabkan kerosakan besar pada komponen enjin yang lain. Ini bukan sahaja menambah kos penggantian, tetapi juga boleh merosakkan komponen-komponen enjin yang lain, menyebabkan keretakan, patah, atau kerosakan.
/photo/gridoto/2018/01/08/152175043.jpg)
Tanda Timing Chain Rosak, Tanda Timing Belt Perlu Ditukar
Putusnya timing chain atau timing belt adalah salah satu risiko kerosakan komponen tali sawat kereta yang paling membimbangkan. Hal ini kerana, kos penggantian timing chain dan timing belt yang putus boleh menjadi sangat mahal, memandangkan banyak faktor lain yang perlu diambil kira. Oleh itu, anda disarankan untuk memastikan tali sawat kereta sentiasa berada dalam keadaan yang baik.
Bunyi Enjin Kereta Kasar
Biasanya, timing belt tidak menunjukkan sebarang tanda sebelum putus dan boleh rosak secara tiba-tiba. Namun, dalam beberapa keadaan, tanda timing belt perlu ditukar boleh dikesan melalui bunyi yang dihasilkan. Untuk mengujinya, jiruskan sedikit air pada timing belt yang sedang beroperasi. Jika bunyi tersebut hilang selepas basah, ini menunjukkan timing belt mengalami kerosakan dan perlu diganti.
Berbeza dengan timing chain, ia cenderung mengeluarkan bunyi tertentu apabila mengalami kerosakan. Timing chain yang rosak akan menghasilkan bunyi nyaring dari bonet sebaik sahaja enjin dihidupkan. Biasanya, bunyi ini lebih ketara semasa enjin dipanaskan dan akan berkurang selepas beberapa ketika. Walau bagaimanapun, bunyi tersebut juga boleh dikaitkan dengan tekanan minyak enjin yang rendah. Oleh itu, jika terdengar bunyi pelik, periksa tahap minyak enjin terlebih dahulu. Jika tahap minyak normal, besar kemungkinan masalah berpunca daripada timing chain yang perlu diperiksa atau diganti.
Bunyi Letupan Tidak Normal pada Enjin
Secara umum, tali sawat kereta yang rosak, haus, atau tidak berada dalam keadaan baik boleh mengganggu keseragaman operasi buka dan tutup silinder enjin. Keadaan ini boleh menyebabkan cetusan enjin berlaku secara tidak normal. Cetusan enjin yang terputus-putus biasanya berpunca daripada kegagalan pencucuhan campuran udara dan bahan api secara selanjar akibat kehilangan koordinasi pada timing belt atau timing chain. Jika anda mengalami masalah ini, segera lakukan pemeriksaan untuk mengelakkan kerosakan enjin yang lebih serius.
Lampu Amaran Tekanan Minyak Enjin Menyala
Lampu amaran tekanan minyak enjin akan menyala apabila sensor enjin mengesan potensi masalah, termasuk kerosakan pada timing chain atau timing belt. Sistem komputer kereta secara automatik menyalakan lampu ini sebagai petunjuk kepada pemilik kenderaan bahawa terdapat isu yang perlu diperiksa dalam sistem enjin. Biasanya, lampu amaran ini menyala apabila sistem mengesan ketidaknormalan dalam pelepasan dan operasi enjin.
Sekiranya lampu amaran tekanan minyak enjin menyala, segera bawa kenderaan anda ke bengkel untuk pemeriksaan lanjut. Mengabaikannya boleh menyebabkan kerosakan lebih serius pada komponen enjin. Secara umum, lampu ini akan menyala selama satu hingga dua saat selepas enjin dihidupkan sebelum terpadam. Jika ia terus menyala, ini mungkin menandakan sensor enjin mengesan masalah dalam sistem enjin yang memerlukan perhatian segera.